JOHANN SEBASTIAN BACH

EN

Performances of the motets of J.S. Bach are rare. Despite their high musical quality, they are not often included in the repertoire. They usually stand in the shadow of the cantatas and passions, which are seen as more versatile and interesting. This concert in the beautiful Sint-Elisabethkerk in the Beguinage, was a unique opportunity for gourmets, but apparently they are scarce in Ghent, because half of the seats remained empty...

We do not know how many motets J.S. Bach composed, but certainly more than the six that have been preserved to our time. On the other hand, this form of music was already considered obsolete at the beginning of the 18th century and replaced by the cantata. Nevertheless, the motets retained their function in the liturgy and for the religious service existing motets from older collections were used. The archives of the St. Thomas Church in Leipzig show that J.S. Bach made use of the Florilegium Portense (2 volumes, published in 1618 and 1621) by Erhard Bodenschatz (1576-1636), a collection of 365 motets by 58 composers from Saxony and Thuringia from the 16th and early 17th century, and motets from the so-called Old Bach Archive, a collection of motets by his own ancestors.

The motet originated in the early Middle Ages (from 1220 or 1230) in the Netherlands and France as a brief rhythmic interlude, evolved into an impressive polyphonic musical form in the Renaissance and a grand choral composition with orchestral accompaniment in the Baroque period. One of the most important German composers of the genre was Heinrich Schütz (1585-1672), who composed motets for 5, 6 and 7 voices. J.S. Bach, who was familiar with the genre, went one step further and composed his motets for eight voices. This approach requires a fairly large choir of at least 24 singers, and as a result, the orchestral accompaniment is largely pushed to the background, but that is unimportant because J.S. Bach leaves no room for misunderstandings: this is primarily choral music.

In Ghent, JardinDesVoix was on stage with 31 singers (incl. the soloists) and 11 musicians (from the barokemsemble Aspetti Musicali). Thanks to the good acoustics of the Sint-Elisabethkerk, the sound was more than acceptable, although the violins were hardly audible and only the dark sound of the organ and the cellos survived the decibels of the choir, which is inevitable and corresponds to the sound of two great recordings: the performance of the Rias-Kammerchor, led by René Jacobs (Harmonia Mundi, 1997) and the performance of La Petite Bande, led by Sigiswald Kuijken (Accent, 1992). On both recordings, the chorus (resp. 31 and 24 singers) sounds more defined and less crowded, but a recording obviously sounds very different from a live performance in a large and spacious hall church. Moreover, a motet is a form of music that sounds best in a church building, where reverb and echo accentuate the religious character much more than in a recording studio and/or a living room. In our opinion, JardinDesVoix did an excellent job, while the soloists added sufficient extra value.

This qualifies for repeat!

William LIÉNARD
10/12/2016

---

NL

Uitvoeringen van de motetten van J.S. Bach zijn zeldzaam. Ondanks hun hoge muzikale kwaliteit, worden ze nauwelijks op het repertoire genomen. Ze staan meestal in de schaduw van de cantaten en de passies, die als veelzijdiger en interessanter worden ervaren. Dit concert in de prachtige Sint-Elisabethkerk in het Gentse Begijnhof, was dus een kolfje naar de hand van fijnproevers en die hebben ze schijnbaar niet in overvloed in Gent, want de helft van de stoelen bleef leeg…

Hoeveel motetten J.S. Bach schreef is onbekend, maar het zijn er beslist meer dan de zes waarvan de partituur is bewaard tot in onze tijd. Dat hij er niet meer heeft gecomponeerd, heeft te maken met het feit dat deze muziekvorm al tijdens zijn eigen leven en carrière als verouderd werd beschouwd en was vervangen door de cantate. Desondanks behielden de motetten hun functie in de liturgie (en dat zou nog lang zo blijven). Voor de religieuze dienst werd evenwel een beroep gedaan op bestaande motetten uit oudere collecties. Uit de archieven van de St. Thomaskerk in Leipzig blijkt dat J.S. Bach gebruik maakte van het Florileguim Portense (2 delen, gepubliceerd in 1618 en 1621) van Erhard Bodenschatz (1576-1636), een collectie van 365 motetten van 58 componisten uit Saksen en Thuringen uit de 16de en vroege 17de eeuw, en van motetten uit het zgn. Altbachisches Archiv, een verzameling motetten van zijn eigen voorouders.

Het motet ontstond in de vroege middeleeuwen (vanaf 1220 of 1230) in de Nederlanden en Frankrijk waar het van een kort ritmisch intermezzo uitgroeide tot een indrukwekkende polyfonische muzikale vorm in de renaissance en een grootse koorcompositie met orkestrale begeleiding in de barokperiode. Eén van de belangrijkste Duitse componisten van het genre was Heinrich Schütz (1585-1672), die motetten componeerde voor 5, 6 en 7 stemmen. J.S. Bach, die met het genre uiteraard vertrouwd was, kon het niet laten om zelf ook z’n steentje bij te dragen, maar zoals we dat van hem kunnen verwachten, ging hij nog een stap verder en componeerde motetten voor 8 stemmen. Die aanpak veronderstelt een vrij grote koorbezetting van minstens 24 zangers, waardoor de orkestrale begeleiding grotendeels naar de achtergrond wordt gedrukt, want J.S. Bach laat er geen misverstand over bestaan: dit is in de eerste plaats koormuziek.

JardinDesVoix trad in Gent aan met 31 zangers (incl. de solisten) en 11 muzikanten (van het barokemsemble Aspetti Musicali). Dankzij de goede akoestiek van de Sint-Elisabethkerk was het geluid zeer acceptabel, al bleef er van de instrumentale begeleiding niet veel meer over dan het donkere geluid van het orgel en de cello’s. Maar dat is onvermijdelijk en komt overeen met twee plaatopnamen die we hebben beluisterd ter controle: de uitvoering van het Rias-Kammerchor o.l.v. René Jacobs (Harmonia Mundi, 1997) en de uitvoering van La Petite Bande o.l.v. Sigiswald Kuijken (Accent, 1992). Het koor (resp. 31 en 24 zangers) klinkt op beide plaatopnamen meer afgelijnd en minder druk, maar ondanks het feit dat de La Petite Bande-opnamen in een kerk is gemaakt, kan je de omstandigheden nauwelijks vergelijken, want geluid dat door microfoons wordt geregistreerd klinkt heel anders dan datzelfde geluid dat vrij spel krijgt in een grote en ruime hallenkerk. Bovendien is het een muziekvorm die het beste tot zijn recht komt in de omgeving waarvoor hij is gecomponeerd: een kerkgebouw, waarbij de galm en de echo het religieuze karakter veel meer accentueren dan tijdens de beluistering in de huiskamer. Wat ons betreft leverde het koor JardinDesVoix een uitstekende prestatie en zorgden de solisten voor voldoende meerwaarde.

Wij zijn de volgende keer beslist opnieuw van de partij!

William LIÉNARD
10/12/2016

---